Emekli olduktan sonra çalışanın maaşı kesilecek mi?
Yasadan sonra sigortalı olan
- Yasa yürürlüğe girdikten sonra ilk defa sigortalı olan ve daha sonra koşulları sağladıktan sonra emekli olup yaşlılık aylığı bağlananlar yeniden çalışmaya başlarlarsa emekli aylıkları kesilecek.
- Ancak tarımsal faaliyette bulunalar hariç kendi nam ve hesabına çalışmaya başlayanlar (Bugünkü Bağ-Kur kapsamında olan işler kastediliyor) sosyal güvenlik destek primi ödeyerek aylığı kesilmeksizin çalışma imkanı tanınacak. Bu kişiler almakta oldukları aylıklar üzerinden yüzde 15 oranında destek primi ödeyecek.
- Bu oran yasanın yürürlüğe girdiği yıl yüzde 12 olacak, daha sonra her yıl yüzde 1 artarak yüzde 15’e ulaşacak.
Yasadan önce sigortalı olan
- Uygulamadan halen sigortalı olanlar ve emekliler etkilenmeyecek. Bu kişiler aylıkları kesilmeksizin, prime esas kazançları üzerinden yüzde 31-36 oranında destek primi ödeyerek çalışabilecek. İsterlerse emekli aylıklarını kestirip, destek primi ödemeden de ikinci işte çalışabilecekler. Bu durumda istedikleri zaman yeniden başvuru yaparak emekli aylığı bağlatabilecekler.
- Söz konusu uygulama, yasanın yürürlüğe girmesinden sonra sigortalı olacakların emeklilikten sonra çalışmasını zorlaştıracak. Ancak şu anki gibi erken yaşta emeklilik mümkün olmayacağından, zaten emeklilerin ikinci işte çalışması pek mümkün olmayacak.
Dula, yetime aylık bağlama şartı 5 yıl sigorta ve 900 gün prim
Mevcut durum- Mevcut mevzuata göre 5 yıldan beri sigortalı olan ve en az 900 gün primi ödenmiş SSK’lılar ile 5 yıl sigorta primini tam olarak ödeyen Bağ-Kur sigortalılarının geride bıraktığı dul ve yetimlere aylık bağlanıyor.
- Memur yakınlarının bu haktan yararlanması için ölen sigortalının en az 10 yıllık hizmeti bulunması gerekiyor.
Yasa çıktıktan sonra
Yeni kanunla ölüm aylığı bağlanması için 5 yıl sigortalılık ile borçlanma hariç 900 gün prim ödenmesi yeterli olacak.
Yasa geçmişte 10 yıl şartı sağlanamadığı için aylık bağlanamayan memurların hak sahiplerine de kolaylık getirecek. Örneğin eşi 8 yıllık memurken vefat eden ve bu nedenle kendisine aylık bağlanmayan dullar, yasanın yürürlük tarihinden sonra başvurursa kendilerine ve yetim çocuklarına aylık bağlanabilecek.
Prim gününü doldurup 65 yaşını doldurmayana kolaylık
Mevcut durum
- Halen SSK’lılar (2000’den sonra sigortalı olan) 7 bin, memur ve esnaf ise 9 bin gün prim ödeyerek emekli olabiliyor. Reform yasasının Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilen metninde (5510 sayılı kanun) prim ödeme gün sayısının, yasanın yürürlük tarihinden sonra sigortalı olacaklar için kademeli olarak 9 bine çıkarılması öngörülmüştü.
Yeni dönemde
- Sosyal taraflarla hükümet arasında yapılan mutabakat sonucu bu rakam 7 bin 200’e düşürüldü. Düzenleme, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi. (Prim ödeme gün sayısı kanunun ilk haline göre düşmüş gözükse de SSK’lılar için 200 gün arttı. Yani yasanın yürürlük tarihinden önce sigortalı olmak prim ödeme gün sayısının 200 gün daha düşük olmasını sağlayacak. Memur ve esnaf mevcut düzenlemede olduğu gibi yine 9 bin gün prim ödeyerek emekli olabilecek.)
- Emeklilik yaşı ise yasanın yürürlük tarihinden sonra işe giren tüm sigortalılar için kademeli olarak 65’e çıkacak. Bu durumda prim ödeme gün sayısını doldurmak yetmeyecek, sigortalıların yaş şartını da yerine getirmesi gerekecek. Meclis Genel Kurulu’nda kabul edilen önergeye göre, prim gününü doldurduğu halde 65 yaşını doldurmayanlara kolaylık sağlanacak. Bu kişiler prim gününü doldurdukları tarihte geçerli olan yaşa göre emekli olabilecek.
Tasarıya göre 2010 yılında sigortalı olan 20 yaşında bir erkek 7200 prim ödeme gün sayısını yaklaşık 20 yılda tamamlayacak. Yani 2030’da gerekli prim gününe sahip olacak ancak, henüz 40 yaşında olduğundan, çalışmaya devam edecek. Sigortalı 20 yıl daha çalıştığında 60 yaşına gelecek ama tasarıdaki kademeye göre 2050’de emekli olabilmek için gerekli yaş 65 olduğundan 5 yıl daha çalışması gerekecek. Kabul edilen önergeye göre emeklilik gereken yaşın prim ödeme gün sayısının dolduğu tarihe göre belirlenmesi esası getirilecek. Yani örnekteki sigortalı 7200 günü doldurduğu 2030 yılındaki emeklilik yaşı olan 60’a göre emekli olacak. Böylece 5 yıl daha az çalışacak.
Çocuklara sigorta yaptırılıyor
Yeni yasanın prim günü ve yaş gibi ağırlaşan şartlarını göz önüne alan bazı aileler, yasadan önceçocuklarını kısa bir süre de olsa sigortalı gösterme telaşında. Amaç, eski yasaya tabiilik hakkı kazanmak.
Yıpranma tazminatında yasaya kadarki dönem kazanılmış hak
Yasadan önce mevcut durum:
Yürürlükteki düzenlemelere göre kamu ve özel sektörde istihdam edilen, ağır ve tehlikeli işlerde çalışanlar kamuoyunda “yıprama tazminatı” olarak bilinen fiili hizmet zammından yararlanıyor. İşveren tarafından da bu çalışanlar adına daha fazla prim yatırılıyor.
- Fiili hizmet zammından yararlananlar arasında kurşun ve arsenik işleri, cam fabrika ve atölyeleri, civa üretimi işleri sanayi, çimento fabrikaları, kok fabrikalarıyla termik santrallar, alüminyum fabrikaları, demir ve çelik fabrikaları, Türk Silahlı Kuvvetleri’nde subay, yedek subay, astsubay, uzman jandarma ve uzman erbaşlar, emniyet ve polis mesleği ile MİT mensupları, gazeteciler, posta dağıtıcıları, havayolları uçuş personeli, devlet tiyatrosu sanatçıları yer alıyor.
Bu meslek gruplarındaki sigortalılar çalıştıkları her yıl için 60-180 gün fiili hizmet zammı kazanıyor. Bu süreler zorunlu emeklilik süresi ve yaşına indirim olarak uygulanıyor. Ancak bu zamdan yararlanmak için sigortalının yasa kapsamındaki işyerlerinde 3 bin 600 prim ödeme gün sayısını doldurması şartı aranıyor.
Yasadan sonraki durum:
Tasarı ile gazeteciler, milletvekilleri, posta dağıtıcıları, havayolları uçuş personeli, lokomotif makinistleri, infaz koruma memurları, posta dağıtıcıları, devlet tiyatrosu sanatçıları ile Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası şef ve üyeleri yıpranma payından yararlanamayacak.
Ancak bu kişilerin kazanılmış hakları korunacak. Yani bu iş kollarında çalışanlar, yasanın yürürlük tarihinden önceki yıllarda hak ettikleri fiili hizmet zammından yararlanacak. Tasarının geçici 7. maddesine göre, bu kişiler için 3 bin 600 günü doldurma şartı aranmayacak. Yani yasadan önce 5 yıl sigortalılık süresi olan bir postacı, buna karşılık hak ettiği fiili hizmet zammını alabilecek. Ancak söz konusu çalışanların gelecek yıllarda bu haktan mahrum kalacak olması emeklilik planlarını değiştirecek.
Düşük gelirlinin sağlık primi devletten
Tasarıya göre aile içinde kişi başına düşen gelir 202 YTL’den az olanların sağlık primlerini devlet öderken, geliri bu rakamların üzerinde olanların sağlık primi ödemeleri gerekecek.
Tasarı, çalışanların işsiz kalma tarihinden itibaren 10 gün içinde iş bulamamaları durumunda sağlık primlerinin nasıl ödeneceğinin belirlenmesini öngörüyordu. Sosyal tarafların uzlaşma görüşmeleri neticesinde işten herhangi bir nedenle ayrılan sigortalının 100 gün daha sağlık hizmeti alabilmesi kararlaştırıldı.
İş akti askıda olan kamu çalışanlarının sağlık hizmetleri de kurumlarınca ödenecek. Böylece işsiz kalanların sigorta kapsamında sağlık hizmetlerinden daha uzun süre yararlanması sağlandı.
zeytinburnuhaber.org