Zeytinburnu'nda bulunan 18 mezarlık ve haziredeki yaklaşık 4 bin mezar taşının envanteri "Zamanı Aşan Taşlar" başlığıyla 2 ciltlik bir kitapta toplandı. Envanteri hazırlayan Yalova Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Süleyman Berk, tarihi mezar taşlarının korunması için toplumda bir bilinç oluşturulması gerektiğini söyledi.Doç. Dr. Süleyman Berk, AA muhabirine yaptığı açıklamada, milletin tüm tarihi değerleri ve eserleri gibi mezarlıklar ve mezar taşlarının da toplum hayatı için son derece önemli olduğunu dile getirdi.Yahya Kemal Beyatlı'nın "Kırık bir mezar taşını kırk bohçaya sarılı Sakal-ı Şerif gibi muhafaza etmezsek ne din kalır ne milliyet" şeklindeki sözünü hatırlatan Berk, şöyle devam etti:

"Milli Mücadele döneminde, Doğu Anadolu'da Ermeni devleti kurma girişiminin bulunduğu sırada, Erzurum'a gelen Amerikan heyetinden General Harbord'a, Erzurum Belediye Reisi pencereden mezarlıkları işaret ederek, 'İşte Türk mezarlığı, işte Ermeni mezarlığı, bu Ermeniler ölülerini yemediler ya!..' demiştir. Tabii ki, küçücük Ermeni mezarlığı yanında, Müslüman mezarlığı çok daha büyüktü. Böylece vatanın gerçek sahibini tespitte mezarlıklar önemli bir argüman olmuştur. Esasen tarihi eserler, bütünüyle bir memleketin tapusu ve karakteri hüviyetindedir. Biz de bu anlayışla Zeytinburnu İlçesi sınırları içerisinde bulunan tarihi taşların envanterini çıkararak bir yayına dönüştürdük."

Toplumda tarihi mezar taşlarına ilişkin yeterli duyarlılığın oluşmadığına dikkati çeken Berk, "Her şeyden evvel bu konuda bir bilinç oluşmalıdır. Bu bilinç oluşmadan ne tarihi yapının ne de mezarlık ve mezar taşlarının korunması mümkün değildir. Zamanında mezarlıklar ve mezar taşlarına çok hor davranılmıştır. Taş işçiliği yönünden mükemmel olan mezar taşları kırılmış, mıcır yapılmış, temel taşı olarak kullanılmıştır. Koca bir kültürün güzelim mahsulleri yok edilmiştir. Bugün nispeten bir koruma bilincinden bahsedilebilir ama kesinlikle yeterli değildir. Halen, fırsat buldukça eski mezar taşları yok edilmektedir. Sonra, mezar taşlarının fiziki olarak korunması anlamında hala bir şey yapıldığı söylenemez. Bir diğer önemli husus ise bütün eski, tarihi mezar taşları envanteri çıkarılmalı ve yayını yapılmalıdır." diye konuştu.

Çok yorucu ve külfetli bir çalışmayı tamamladıklarını aktaran Berk, "Zeytinburnu'ndaki 18 mezarlık ve hazirede bulunan yaklaşık 4 bin tarihi mezar taşlarının envanterini çıkararak 2 ciltlik bir kitapta topladık. İlk çalışmaya başladığımız andan bu güne yaklaşık 10 yıllık bir süre geçti." ifadelerini kullandı.

"Dırdırdan ölen de bu mezarlıkta"

Doç. Dr. Berk, Zeytinburnu mezarlıklarında önemli şahsiyetlerin mezarları bulunduğuna dikkati çekerek, şöyle dedi: "Gerek Osmanlı döneminde gerek Cumhuriyet döneminde birçok zevat buradaki mezarlıklara defnedilmiştir. Demokrasi şehitlerimiz Adnan Menderes ve dava arkadaşları 1991 yılında nakl-i kubur yapılarak Yeni Topkapı Mezarlığı'ndaki anıt mezara defnedilmişlerdir. 8. Cumhurbaşkanımız Turgut Özal vasiyeti gereği Yeni Topkapı Mezarlığı'na defnedilmiş daha sonra kabri üzerine anıt mezar yapılmıştır. Eski Başbakanlardan Necmeddin Erbakan da vefatında Merkez Efendi'de bulunan aile mezarlığına defnedilmiştir. Musa Muslihiddin (Merkez Efendi) ve Seyyid Nizam Hazretleri, Bosnevi Hamza Bali Hazretleri, Ahmed Kemal Dede, Aşçı Dede, Şeyh Sinan Erdebili, Hattat Kayışzade Hafız Osman Nuri Efendi, Hattat Mehmed Hulusi Efendi, Hattat Mehmed Şevki Efendi, Tanburi Cemil Bey, Tepedelendi Ali Paşa, Abdurrahman Nafiz Paşa, Tahir Olgun (Tahirü'l-Mevlevi), İsmail Saib Sencer, Abdülhak Adnan Adıvar, Halide Edip Adıvar, Hattat Suud Yavsi (el-Mevlevi), Tahsin Öz, Ressam İbrahim Çallı, Sadettin Kaynak, Rıza Nur, Abdülhak Şinasi Hisar, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Hakkı Tarık Us, Ekrem Hakkı Ayverdi, Samiha Ayverdi, Kenan Büyükaksoy (Rıfai), Şemseddin Yeşil, Hattat Mustafa Halim Özyazıcı, Ressam Sami Yetik, Mükrimin Halil Yinanç, İbnülemin Mahmud Kemal İnal, Nizameddin Nazif Tepedelenlioğlu, Nurettin Topçu, eski büyükelçilerden Muharrem Nuri Birgi, Nuri Arlasez ve daha birçok zat, eski tabirle 'defn-i hak-i ıtır-nak' edilmişlerdir. Tepedelenli Ali Paşa ve iki oğlunun idam edildikten sonra kesik başları da Zeytinburnu Ayvalık Mezarlığı'na defnedilmiştir."

İlginç mezar taşları da bulunduğunu ifade eden Berk, "Merkez Efendi mezarlığında insana tebessüm ettiren bir mezar taşı çok ilgi çekicidir. Mezar taşındaki ifadesiyle: 'Karı dırıltısından vefat eden Halil Ağa' mezar taşı kitabesi en çok ziyaret edilen mezar taşıdır. Zeytinburnu mezarlıklarında taş işçiliği ve edebi yönüyle önemli birçok mezar taşı kitabesi bulunmaktadır. Bunun yanında Hat Sanatı cihetiyle de çok önemli mezar taşı kitabeleri bulunmaktadır."

Berk, çalışmaya verdiği destek nedeniyle Zeytinburnu Belediye Başkanı Murat Aydın'a teşekkür etti.