Hekimlerin hükümdarı İbn-i Sina’dan ‘Şifalı Bitkiler’
Avrupa’da 700 yıl tıp hocalığı yapan ünü dillere destan, hekimlerin piri İbn-i Sina’nın 'Tıp Kanunu' kitabından bugüne kadar hiçbir yerde rastlamadığınız çok özel formülleriyle şifa bitkilerin reçeteleri…
Dr. Yaman SÖNMEZ ve Tarihçi Ahmet ALMAZ hazırladı.
Ağız kokusu oluşumunu engelleyen kerevizin faydaları saymakla bitmiyor. Diş ağrısını gideren, şişleri çözen, öksürüğü geçiren kereviz, karaciğerleri de temizliyor. Dalağı da iyileştiriyor...
Dağda yetişeni, yabanisi, bostanisi, su içinde ve su kenarında yetişeni olmak üzere değişik türleri vardır. su kenarında yetişeni, bostani olandan büyüktür; fakat etkisi bostani olan gibidir. Bu türü daha vardır ki, ona semrinus adı verilir; bostani cinsinden daha büyüktür. Gövdesi boş (içi) ve dalları beyaza yakın bir renktedir. Kerevizin bölgelere göre de değişen türleri vardır.
DAĞDA YETİŞİR
Kimisi Rumi (Anadolu'da yetişen cinsi), kimisi gayri Rumidir. Fetrasalyun, dağda yetişendir, fakat her dağda yetişen kereviz, fetrasalyun değildir. Belki kimisi çöl türüdür. Dioscorides, kerevizin çeşitlerinin çok olduğunu söylemiştir. cebeli olan (dağda yetişen) kerevizin sapları uzundur ve kökleri incedir.
Onun kökünün dalları ayrılır; dallarının üzerinde başlar vardır; bu başlar haşhaş başına benzer; ancak onunkiler daha yumuşaktır. Onun dikdörtgen şeklinde meyveleri vardır; kokuları güzeldir; o sahralarda biter. Ancak dağlarda da yetişir. Onun meyvesinin ve kökünün etkisi şarapla içildiğinde lezzetli olur mülezziz (kaya maydanozu). Bunun çölde yetişen kereviz olduğu zannedilir.
Bu çölde yetişen kereviz fetrasalyondur, ancak çölde yetişir; onun tohumu nanhah tohumuna ve diğerlerine benzer; onun güzel kokusu vardır; kokusu keskindir, diğerlerinden daha keskindir, diğerinden daha kuvvetlidir. Ondan kereviz daha büyüktür ve insanlara göre, o semernun diye adlandırılır ve semurbiyun denen bostani kerevizden uzun; daha büyüktür; onun rengi beyaza çalar; yenen uzun gövdesinin içi boştur; onun içinde çizgiler vardır.
Dioscorides'in dediği gibi, bu bitki ağaçların gölgelerinde yetişir. Acemlere göre (İranlılara göre) o bostani kereviz şeklinde yenir, onun kökü pişirilerek yenir. Kerevizin serniyun denen türü yabanidir. Onun yaprağı dışa doğru meyillidir ve yaprağın içinde rutubet vardır. ele yapışır (yapışkandır). O, katıdır; güzel kokuludur. Gövdesi üzerinde taç gibi (ark) yapı vardır; bu, örümceğin oluşturduğu yapıya (taca) benzer. Sulu olmaz; damağı yakar; onun kabuğu siyahtır, içi sarıdır; beyeza çalar; çöl yerlerde ve tepeler üzerinde biter; onun kökünün ve kollarının etkisi ısıtıcıdır ve yaprağı tuzla karıştırılıp yenir
KESKİN KOKULU
Yaprağı, bostani olandan daha geniştir ve yaprağının iç kısmı kırmızıya meyillidir ve onun başı benefsecin başı gibidir. Onda çiçekler vardır ve tohumunun rengi siyahtır, köşelidir ve kabukla kaplıdır; onun kokusu keskindir ve kökü beyazdır; güzel kokuludur, lezzeti de iyidir; ağır değildir ve ben onun dağ tipini (dağda yetişen kerevizi) Tabaristan'da gördüm. Onun kökü yerinde birçok kökler vardır.
Onun yarıkları (yırtıkları) vardır; onların boyu cezer (havuç) gibidir ve dalları ufalanırsa (kırılıp, ufalansa), yoğunlaşır ve ondan kafur suyunun kokusu gibi bir de koku çıkar.
iÇERiĞi
O, birinci derecede sıcak ve ikinci derecede kurudur.
Rufus Ephesus, bostani olanın rutubetli olduğunu söylemiştir; ancak onun kökünün kuru olduğunda herkes hemfikirdir.
YARARLARI
Gaz çözücü, gidericidir; tıkanıklıkları açar; terletici ve ağrı gidericidir. Yabani olanı, ağrı verir ve yara açar, murabbesi veya çeneği yakıcıdır.
GÜZELLİK
Yabanisi, ağrı verir ve tırnakları kırar ve ekzamalara karşı kullanılır; soğuktan oluşan çatlaklara karşı iyi gelir. Bostani olanı, ağız kokusunu giderir.
ŞİŞLER
Başlangıcında olan balgabi şişleri çözer ve özellikle de katı ve sıcak şişlere iyi gelir. Bu kereviz, semriniyun diye adlandırılır.
YARALAR
Yabani kereviz eğer haricen uygulanırsa (yakı yapılırsa), yara yapar. Bundan dolayı yangılı şişlere ve yaralara iyi gelir ve özellikle yabani semriniyunun yararı vardır.
HAREKET ORGANLARI
Semriniyun, siyatikle ilgili bütün hastalıklara yararlıdır.
BAŞ ORGANLARI
Kereviz, saraya iyi gelmez. Saralının sarasını tahrik edip, artmasına sebep olur. Kerfis kökü, dişi ağrıyan kişilerin boynuna bağlanırsa, dişinin ağrısını giderir.
GÖRME
Bostani türü, göz ağrıları için kullanılır; bütün pomat cinsi ilaçların terkibine girer.
SOLUNUM
Öksürüğe yararlıdır. Aynı zamanda astıma, nefes darlığına yararlı olur. Kerfis, göğüsteki yangılı şişlere tatbik edildiğinde, yararlı olur.
BESLENME
Karaciğere ve dalağa iyi gelir; geğirti verir; onun hazmı ve sindirimi zordur. Kereviz tohumu, bulantı yapar. Her çeşit kerfesin bütün mide hastalıklarına iyi geldiği söylenmiştir. Ancak, Ephesus bunun böyle olmadığını, muhtemelen kerevizin mideye zararlı olabileceğini, belki de rutubet topladığını söylemiştir. Ona göre, kereviz, midede uzun süre kalırsa, bulantı yapar. Ancak Anadolu'da yetişen kereviz, mide için iyidir. Galenos demiştir ki, kereviz, yemekten sonra ve marulla birlikte yenmelidir. Kereviz tohumu, vücutta su toplanmasına karşı iyi gelir.
ZEHİRLENME
Semriniyun kökü içilirse, haşarat ısırmasını (sokmasını) karşı yararlıdır. Eğer bostani olan, köküyle birlikte kaynatılır ve içilirse, öldürücü bir ilaçtır ve hayvan sokmasına yararlıdır; kurşun zehirlenmesi yararlıdır ve tiryakların hıltlarındaki kötü etkisine karşı yararlıdır. Mercimekle beraber kaynatılıp içilirse, zehirin etkisini kaldırır. Kerfis yenmesi, akrep sokmasına karşı önlemdir.
DIŞARI ATAN ORGANLAR
İdrar ve regl kanının söktürür. Gebelerde sakıncalıdır. Böbrek, mesane ve rahimde bütün kerfes çeşitleri temizleyici ve yıkayıcı rol oynar. Kereviz tohumu ve yaprağı, boşaltıcı değildir; ancak kökünde bu özellik vardır ve dağ kerevizi, idrar zoruna iyi gelir; özellikle meşimeyi (placenta) dışarı atar. Yabani semriniyun, rahimi temizler (bu etkisi çok fazladır). Bazıları derler ki cinsel gücü artırır.
Hatta bazılarına göre, kadınlarda sütün kesilmemesi ve cinsel gücün bastırılması için aşırı kerfis yenmesinin önüne geçmek gerekir. Kerevizin Anadolu'da yetişeni, mesaneye, böbreklere iyidir; makaddaki gazın atılmasını sağlar.
(Bugün)